Produkcja pyłku poprawi ekonomikę hodowli

W dzisiejszym artykule, zaczerpniętym z słowackiej wersji czasopisma pszczelarskiego, chcielibyśmy zwrócić uwagę na pozyskiwanie pyłku. Artykuł autorstwa Ing. Michala Mačička, CSc., jest w tym kontekście bardzo cenny, toteż przetłumaczyliśmy go dla Was na język polski. Mamy nadzieję, że artykuł ten zainspiruje Was i pomoże w zwiększeniu rentowności hodowli Waszych pszczół.

W ostatnich kilku latach rosło zainteresowanie samym pyłkiem. Najwięcej zużywa się go przy hodowli trzmieli, nawet kilka dziesiątek ton. Pyłek jest również wykorzystywany jako koncentrat białkowy w diecie ludzi, a jedynie niewielka ilość pyłku jest spożytkowana w pszczelarstwie (na poprawę rozwoju rodzin pszczelich). Pszczelarze zaczynają więc interesować się technologią pozyskiwania pyłku. Jego produkcja może poprawić ekonomikę pszczelarstwa. Już choćby dlatego, że cena pyłku jest dla pszczelarzy interesująca i może być znaczącym, a nawet równorzędnym partnerem dla miodu. Jeśli z rodziny pszczelej rocznie odbieramy 3 do 5 kg pyłku, uzyskujemy z jednej rodziny dochód 420 - 700 zł. W idealnych warunkach (silne rodziny, dostateczne źródła pyłku w zasięgu lotu pszczół, sprzyjająca pogoda) może to być nawet więcej.

Celem tego artykułu jest zapoznanie pszczelarzy z tą do tej pory pomijaną kwestią. Każdy pszczelarz musi rozważyć swoje możliwości. Jeśli zainteresuje go produkcja pyłku, powinien się do niej dobrze przygotować. Nadchodząca jesień i zima mogą być odpowiednim okresem do produkcji pułapek pyłkowych, zakupu dodatkowej technologii oraz zawarcia odpowiednich umów dostawczych i odbiorczych.

Podczas kwitnienia drzew owocowych rodzina pszczela przynosi dziennie 150-200 g pyłku. Podczas kwitnienia rzepaku dzienny przychód pyłku kondycyjnie silnej rodziny pszczelej osiąga nawet 500 g. Nasi wybitni pszczelarze zdołali wyprodukować 9 do 10 kg pyłku z jednej rodziny pszczelej rocznie, co można porównać z przeciętną produkcją miodu około 20 kg na rodzinę pszczelą. Są to ciekawe liczby dla każdego pszczelarza.

Rodzina pszczela na swój rozwój zużywa rocznie 40 do 50 kg pyłku. Dlatego można bez obaw odebrać pszczołom część przyniesionego pyłku (3-5 kg) bez negatywnego wpływu na rozwój rodziny i produkcję miodu. Pyłek można odebrać pszczołom za pomocą urządzenia nazywanego pułapką pyłkową.

Główne części pułapki pyłkowej

1. Kratka pyłkowa

Służy do zbierania pyłkowych koszyczków z nóg robotnic. Kraty pyłkowe przeszły ciekawy rozwój. W przeszłości okrągłe otwory o średnicy 4,8-4,9 mm były wyposażone w listwy z wypustkami. Umożliwiały radykalne zbieranie koszyczków pyłkowych. Ich wadą było to, że pszczoły przenoszące pyłek mogły sobie uszkodzić nogi przy przechodzeniu przez kratę. Dziś używa się krat pyłkowych z tworzywa sztucznego z gładkimi okrągłymi otworami o średnicy 5 mm, przy grubości kraty pyłkowej 4 mm otwory mogą mieć średnicę 5,2 mm. Zaletą gładkich otworów jest to, że nie uszkadzają pszczół, które przez nie przechodzą. Ponadto większe otwory pozwalają na przechodzenie pszczół z mniejszymi koszyczkami pyłkowymi. Rodziny pszczele więc nie cierpią z powodu braku pyłku.

Aby pułapka pyłkowa nie ograniczała lotu pszczół, kratka pyłkowa powinna mieć co najmniej 700 otworów przejściowych. Ponadto trzeba zapewnić kilka otworów - wyjść o średnicy 10 mm dla trutni, a w niektórych przypadkach także dla matek. Kraty pyłkowe z okrągłymi otworami nie mają 100% skuteczności. Wiele pszczół potrafi przejść przez kratkę z mniejszymi koszyczkami pyłkowymi, dlatego taki pyłchwyt może być stosowany przez dłuższy czas bez negatywnego wpływu na rodzinę.

2. Siatka ochronna

Służy do przechwytywania zabranych koszyczków pyłkowych do zbiornika, jednocześnie chroniąc je przed dostępem pszczół. Jeśli pszczoły miałyby dostęp do zbiornika, mogłyby uszkodzić koszyczki pyłkowe, przegryzając je. Jest to ważne urządzenie, które chroni zebran pyłek. Do wykonania siatki ochronnej można użyć drucianej siatki o oczkach około 3,8 x 3,8 mm. Jeśli użyjemy siatki o mniejszych oczkach (np. 3,15 x 3,15 mm), większe koszyczki pyłkowe nie przelgną do zbiornika. Zamiast drucianej siatki coraz częściej używa się siatki ochronnej, która kształtem przypomina kraty matecznikowe. Odległość między drutami w tej siatce nie wynosi 4,2 mm (jak w kracie matecznikowej), lecz jest nieco mniejsza, przez co pszczoły nie mogą przez nią przechodzić.

3. Zbiornik pyłku

Służy do zbierania i chronienia koszyczków pyłkowych przed uszkodzeniem przez pszczoły, szkodnikami lub przed pleśnieniem. Dno zbiornika wykonane jest z siatki (drutu) o oczkach 1 x 1 do 2 x 2 mm. Ponieważ koszyczki pyłkowe zawierają 20 - 30% wody, siatka zapewnia dostęp powietrza, co pozwala na ich stopniowe wysychanie, dzięki czemu nie pleśnieją. Pyłek ze zbiornika należy odbierać codziennie, przy mniejszym przychodzie poniżej 100 g koszyczków pyłkowych można odbierać co drugi dzień.

Najlepiej instalować pułapki pyłkowe do uli po zakończeniu lotu pszczół. Jeśli zainstalujemy pułapki podczas lotu (w ciągu dnia), pszczoły będą zdezorientowane i nastąpi całkowite zatrzymanie pracy roju. Wszystkim rodom w jednym rzędzie należy zakładać pułapki jednocześnie, aby uniknąć migracji pszczół do kolonii bez pułapek pyłkowych.

Umiejscowienie pułapki pyłkowej

Przed wylotkiem - mocowana na przedniej ścianie ula

ZALETY:

• Proste urządzenie, które można małymi modyfikacjami dostosować do każdego rodzaju ula.

• Urządzenie można wykonać samodzielnie.

WADY:

• Urządzenie musi być chronione przed deszczem, w przeciwnym razie pyłek ulegnie zniszczeniu.

• Pszczelarz obsługujący pułapkę stoi na drodze lotu pszczół, co może prowadzić do ataków fruwających pszczół.

• Pszczoły nadlatujące przed burzą mogą nie zdążyć wejść do ula, co powoduje, że zajmują całą przednią ścianę ula.

• Pszczoły są bardzo zdezorientowane po założeniu pułapek pyłkowych.

W dnie ula - jako część wysokiego dna ula

ZALETY:

• Pszczelarz obsługujący pułapkę stoi za traktem lotu pszczół, co zmniejsza ryzyko ataku latających pszczół. Niektóre pułapki są tak zaprojektowane, że pszczelarz podczas opróżniania zbiornika nie ma w ogóle kontaktu z pszczołami z ula.

• Pyłek jest chroniony przed deszczem.

• Pszczoły masowo wracające do ula przed burzą mają przestrzeń do zgromadzenia się w przestrzeni wysokiego dna.

• Łatwa obsługa dla pszczelarza.

• Całą pułapkę pyłkową można w każdej chwili przesunąć z przedniej ściany dna ula w stronę przedniej ściany i umożliwić zbieranie pyłku, lub przesunąć ją do tyłu, aby umożliwić pszczołom swobodny dostęp z wylotka bezpośrednio do gniazda (bez przechodzenia przez kratę pyłkową) - wszystko to bez bezpośredniego kontaktu z pszczołami.

• Dłużniki (3 sztuki) między kratką pyłkową a ochronną służą do szybszego przechodzenia pszczół z wylotka do kraty pyłkowej.

WADY:

• Pułapka pyłkowa jest bardziej skomplikowana i kosztowniejsza do wykonania.

• Jeśli rodzina przestaje przynosić pyłek do ula, to strata matki lub przygotowanie do rojenia. Zmniejszenie przynoszenia pyłku do ula można zaobserwować również na początku intensywnego nektarowania lub zbiorów rosy miodowej. Jeśli do roju bez matki dodamy nową matkę, przychód pyłku wróci do normy i się zintensyfikuje.

Podsumowanie

Przy obecnych niskich cenach skupu miodu, produkcja pyłku staje się interesująca dla pszczelarzy posiadających więcej niż 20 rodzin pszczelich. Nie wyklucza się nawet możliwości zrzeszania się mniejszych pszczelarzy w celu wspólnej produkcji pyłku na sprzedaż.