Zbiór wiedzy na temat hodowli pszczoły miodnej - podręcznik pszczelarza.

Na podstawie „THE ABC OF BEE-CULTURE BY A. I. ROOT” z pomocą komitetu redakcyjnego i wybitnych pisarzy pszczelarskich

Zorganizował František Vohnout

Praga 1925, Nakład Ziemskiego Centrali Związków Pszczelarskich dla Czech w Pradze

Pierwsza część podręcznika to Historia pszczelarstwa, którą zakończymy w tym numerze. Kolejny rozdział rozpoczniemy od działu zatytułowanego Rasy pszczół.

Historia pszczelarstwa w Czechach.

Jak każda historia, tak i historia pszczelarstwa zaczyna się od licznych legend, według których można przypuszczać, że nasi przodkowie w najdawniejszych czasach przykładali dużą wagę do pszczelarstwa. Już słowa praojca Czecha na górze Říp, wypowiedziane do jego towarzyszy, to potwierdzają. Powiedział bowiem: „To jest ta piękna ziemia, mlekiem i miodem płynąca,” pokazując im naszą ukochaną ojczyznę.

Że pszczelarstwo istnieje u nas od pokoleń, świadczy również fundacyjny dokument klasztoru w Břevnovie z 993 r., wydany przez księcia Břetisława II, gdzie wyraźnie mówi się o dochodach z miodu. Również w dokumencie założycielskim kolegiaty w Starej Boleslavi z 1039 r. wymienia się dziesięciny z dochodów z miodu. Także w fundacyjnym dokumencie kapituły na Vyšehradzie z 1070 r. rozróżnia się pszczelarzy leśnych i domowych.

Z licznych starych dokumentów i przywilejów dowiadujemy się, że pszczelarstwo było dwojakie: hodowla dzikich pszczół w lasach, których opiekunowie nazywali się „brtnikami,” oraz hodowla domowych pszczół, których właściciele nazywali się „pszczelarzami.” Pszczelarze domowi nie byli poddani żadnym regułom i mogli działać swobodnie. Pszczelarze zorganizowani byli w gminy z odrębną administracją. Mieli swojego lamfojta (sołtysa) i czterech przysięgłych ekspertów, którzy byli zobowiązani do rozwiązywania sporów między hodowcami miodu, wydawania pozwoleń na zakładanie barci i karania szkodników pszczelarstwa leśnego. Mieli także badać, czy brtnicy oddają z każdej barci opłatę, ponieważ, jak można sądzić z dokumentów, pszczelarstwo leśne należało do dóbr szlacheckich i fundacji, których posiadacze otrzymywali określone „pszczelne”.

Pszczelarze również otrzymali „prawo pszczelarskie” od Karola IV, ojca ojczyzny, potwierdzone w 1350 r., zgodnie z którym leśnicy musieli wspierać ich działalność polegającą na zbieraniu miodu z drzew,
a rolnicy musieli im za rozsądną opłatą udostępniać miejsce na pola.

Z tego (jakiegoś stowarzyszenia) powstały później „cechy pszczelarskie”, które miały sztandar z obrazem św. Ambrożego z jednej strony, a Samsonem z lwem, z którego paszczy Samson wyciąga plaster miodu, z drugiej strony. Pszczelarstwo domowe oczywiście powstało później z leśnego, ponieważ ludzie często ścinali drzewa, w których zamieszkiwały pszczoły, i przenosili je do domu z lasu. Pasieki były numerowane, wpisywane do rejestrów gruntowych a ich szkodniki przekazywane staroście do ukarania. Kto jednak uciekał przed wrogiem i schował się w pasiece, nie mógł być ścigany, dopóki jego wina nie została udowodniona przed sądem.

Jednakże wojny husyckie i wojna trzydziestoletnia były przyczyną wielkiego upadku ogólnie, a pszczelarstwa w szczególności. Miasta i wsie były opuszczone, krajobrazy puste i niewykształcone, a uciskani poddani musieli troszczyć się o chleb, nie mogąc zajmować się pszczelarstwem. Nauk protestancki nie potrzebował światła świec woskowych do nabożeństw, przez co zapotrzebowanie na wosk spadło. Miód został zastąpiony cukrem trzcinowym, miód pitny został wyparty przez piwo i wódkę. Wszystko to przyczyniło się do spadku cen produktów pszczelarskich, a pszczelarstwo stało się niemal kaprysem jednostek. Chociaż w XVII i XVIII wieku nadal cieszyło się ochroną prawną, to raporty na jego temat z tego okresu są bardzo skąpe.

Odrodzenie naszego pszczelarstwa nastąpiło za panowania cesarzowej Marii Teresy. Ta władczyni w swoim patencie z 30 sierpnia 1776 r. uznała użyteczność pszczelarstwa i nakazała założenie w Czechach szkoły pszczelarskiej do teoretycznego i praktycznego nauczania pszczelarzy. Zwolniła również pszczelarzy z wszelkich danin i opłat związanych z hodowlą pszczół oraz pozwoliła na wykupienie dziesięciny za niewielką opłatą. W 1770 r. założone „Towarzystwo na rzecz Rozwoju Pszczelarstwa” również pilnie zajmowało się pszczelarstwem. W 1776 r. założono szkołę pszczelarską w Nowym Knínie, a nauczycielem został Jan Hallman. Ponieważ jednak nie spełniała swoich zadań, została zlikwidowana w 1781 r.

Dopiero w 1845 r., gdy fararz z Karlowic Dzierzon rozpoczął hodowlę w ulach z ruchomym plastrem, zainteresowanie pszczelarstwem wzrosło w niespotykanym wcześniej stopniu. Założone w 1888 r. „Niemieckie Centralne Towarzystwo Pszczelarskie dla Czech” było popularne wśród niemieckich krajanów. Czeski i niemiecki związek połączyły się w jednym w 1902 r. Doświadczenia pszczelarzy szerzył założony w 1875 r. czasopismo „Pszczelarz”. Centralny związek reprezentuje zrzeszone związki w „Radzie Rolnej Królestwa Czech”. Organizuje również zjazdy
pszczelarskie, w tym „XI Ogólnokrajowy Zjazd Czechosłowackich Pszczelarzy w Pribramie” (1894), na którym przyjęto „wzorcowy wymiar” ramek, który ustalono na 10 cali wysokości i 10 cali szerokości. W następnym roku, 1895, odbyła się Wystawa Etnograficzna, na pamiątkę której centralny związek wydał „Pamiątkę Czechosłowackich Pszczelarzy”. Wielkie korzyści odnieśli członkowie Ziemskiego Centralnego Związku Pszczelarzy w 1903 r. po przystąpieniu do „Imperialnego Związku Ziemskich Związków Pszczelarskich” w całych Austro-Węgrach, ponieważ umożliwiło im to ubezpieczenie swoich pasiek na trzy sposoby za niewielką opłatą (60 h rocznie za 500).

Z czasopisma pszczelarskiego
Przygotował Ing. Vít Holienčin